Według kronikarza - Jana Długosza, kościół rzymsko-katolicki pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Kotłowie ufundowany został w 1108 r. przez Piotra Włostowica, zwanego również Duninem. Późniejsze źródła z XVII w. potwierdzają taką informację. Datę fundacji wyryto również na bloku piaskowca, który wmurowany został w sklepienie absydy pierwotnego kościoła.
Od samego początku swego istnienia kościół należał do archidiecezji wrocławskiej. Budowę świątyni zakończono w 1144 r., wtedy też kościół został poświęcony. Przy powstaniu romańskiej budowli pracowali wrocławscy rzemieślnicy.
Piotr Włostowic zwany też Duninem, herbu Łabędź, urodził się ok. 1080 r. Wywodził się z dawnego rodu książąt śląskich, którego posiadłości rozciągały się m.in. wokół góry Ślęży k. Wrocławia.
Był dowódcą wojsk księcia Bolesława Krzywoustego, jego doradcą i powiernikiem. Wsławił się podstępnym uprowadzeniem księcia Rusi halicko-przemyskiej ? Wołodara, którego wojska nękały wschodnie tereny Polski. Ruś wykupiła swego władcę, przystała też na pokój z Polakami.
Włostowic ożenił się z księżniczkę Marię, córkę Olega Michała, która pierwotnie miała zostać drugą żona księcia Bolesława. Piotr podjął się nawet funkcji swatania Bolesława i Marii.
Dzięki swojemu małżeństwu został książęcym palatynem. Był drugą osobą w państwie, w zastępstwie księcia dowodził armią, wyręczał władcę w sprawowaniu sądów, dbał o bezpieczeństwo dworu.
Za wydarzenia na Rusi oraz okoliczności, w których doszło do jego małżeństwa nałożona została na Włostowica pokuta kościelna. Miał on ufundować ponad siedemdziesiąt kościołów. Oprócz świątyni w Kotłowie były to m.in.: kościół św. Idziego we Wrocławiu, klasztor Kanoników Regularnych na Sobótce, kościół NMP we Wrocławiu, opactwo św. Wincentego we Wrocławiu, kościół św. Idziego w Krobi, NMP w Lubiniu czy NMP w Gieczu.
W 1138 r., po śmierci Bolesława Krzywoustego, seniorem został książę Władysław II ? najstarszy syn z pierwszego małżeństwa nieżyjącego już władcy. Włostowic miał czuwać nad realizacją testamentu zmarłego, polegającego na podzieleniu kraju na dziedziczne dzielnice pomiędzy synów Krzywoustego.
Agnieszka, żona Władysława wymusza jednak na mężu, by ten przejął władzę nad całym państwem i nie oddawał jej poszczególnych dzielnic braciom. Piotr Włostowic przestrzegał Władysława, że taka decyzja zakończy się wojną domową. Doradca ten popadł w książęca niełaskę.
W 1142 r. Władysław rozpoczął działania wojenne przeciwko braciom, domagał się też od Włodkowica zdecydowanego opowiedzenie się po którejś ze stron konfliktu. W 1146 r. książę uznał Piotra za zdrajcę, polecił go uwięzić, oślepić i uciąć mu język.
Po tym czynie, wielu stronników Włostowica, przeszło na stronę młodszych synów Krzywoustego. Wojna domowa wisiała na włosku. Ostatecznie Władysław opuścił kraj, stąd jego przydomek ? Wygnaniec.
Piotr natomiast przywrócony został do łask. Według legendy w cudowny sposób miał odzyskać wzrok i mowę. Zmarł w 1153 r. i pochowany został w kościele św. Wincentego we Wrocławiu.
Tak zakończył swój ziemski żywot fundator kotłowskiej świątyni?